Lycopene

Diğer İsimleri: All-Trans Lycopene, Licopeno

Lycopene, meyve ve sebzelere kırmızı renk veren doğal bir kimyasaldır.
Karotenoid adı verilen pigmentlerden biridir. Lycopene, domates, karpuz, kırmızı portakal, pembe greyfurt, kayısı, kuşburnu ve guava gibi gıdalarda bulunur.
Kuzey Amerika'da, diyetle alınan likopenin %85'i ketçap, domates suyu, sos veya domates püresi gibi domates ürünlerinden gelmektedir.
Taze domatesin bir porsiyonu 4 mg ile 10 mg arasında likopen içerirken, bir bardak (240 mL) domates suyu yaklaşık 20 mg likopen sağlamaktadır.
Ham domateslerin ısı ile işlenmesi (örneğin, domates suyu, domates püresi veya ketçap yapımında) aslında, ham üründeki likopeni vücut tarafından daha kolay kullanılabilen bir forma dönüştürmektedir.
Takviyelerde bulunan likopen, gıdalarda bulunan likopen kadar vücut tarafından kullanılabilir.
İnsanlar, kalp hastalıklarını; "damar sertleşmesi" (ateroskleroz); prostat, meme, akciğer, mesane, yumurtalıklar, kolon ve pankreas kanseri gibi hastalıkların önlenmesi için likopen alırlar.
Lycopene ayrıca insan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonu, benign prostat hipertrofisi (BPH), astım, hipertansiyon, yüksek kolesterol, konjestif kalp yetmezliği (CHF), diş eti iltihabı ve menopoz semptomlarını tedavi etmek için de kullanılmaktadır.
Bazı insanlar, likopeni katarakt, amyotrofik lateral skleroz (ALS, Lou Gehrig hastalığı), Parkinson hastalığı ve güneş yanığı önlemek için de kullanmaktadırlar.

Yukarıda belirtilen kullanımlar halk arasındaki yaygın kullanımları yansıtmaktadır. Bu kullanımların bilimsel desteği olmayabilir veya bazı durumlarda tehlikeli olabilir. Bilimsel kanıt düzeyleri için lütfen aşağıdaki "Kullanım Alanları" bölümüne bakınız.

Kullanım Alanları

Olası Olarak Etkili...

Yüksek tansiyon: Belirli bir likopen ürünü (LycoMato, LycoRed Corp., Orange, NJ) günlük olarak alındığında 8 hafta boyunca yüksek tansiyonu olan kişilerde kan basıncını düşürdüğü görülmüştür. Ancak, aynı ürünün alımı ön hipertansiyonu olan kişilerde kan basıncını düşürmediği bulunmuştur.

Olası Olarak Etkisiz...

Mesane kanseri: Araştırmalar, besinlerdeki likopen alımı ile likopen kan seviyeleri arasında mesane kanseri riski ile bir bağlantı bulunmadığını göstermektedir.
Diyabet: Araştırmalar, diyetle alınan artan likopen miktarının diyabet geliştirme riskini azaltmadığını öne sürmektedir.
Parkinson hastalığı: Araştırmalar, diyetle alınan artan likopen miktarının Parkinson hastalığı geliştirme riskini azaltmadığını göstermektedir.

Etkinliğini Değerlendirmek İçin Yetersiz Kanıt Düzeyi...

Yaşa bağlı göz hastalığı (yaşa bağlı maküler dejenerasyon, AMD): Likopenin AMD üzerindeki etkisi hakkında yapılan araştırmalar tutarsızdır. Düşük likopen seviyelerine sahip kişilerin, yüksek seviyelere sahip kişilere göre neredeyse iki kat daha fazla AMD geliştirme olasılığı olduğu belirtilmektedir. Ancak, diğer araştırmalar likopen seviyeleri veya likopen alımı ile AMD riski arasında bir bağlantı bulamamıştır.
Astım: Likopenin astım hastalarında etkileri hakkında yapılan araştırmalar tutarsızdır. Likopenin, stabil astması olan yetişkinlerde belirtileri azaltmadığı görülmüştür. Egzersizle tetiklenen astım hastalarında yapılan bir çalışmada, belirli bir likopen ürünü (LycoMato, LycoRed Natural Product Industries, Ltd., İsrail) egzersiz sonrası akciğer fonksiyonunu geliştirmişken, başka bir çalışmada genç sporcularda herhangi bir fayda sağlanmamıştır.
Damar sertleşmesi (ateroskleroz): Yüksek likopen kan seviyelerinin damar sertleşmesi riskinin azalması ile ilişkili olduğuna dair bazı kanıtlar vardır. Ayrıca, erken dönem kanıtlar, yüksek likopen seviyelerinin damar sertleşmesine bağlı kalp hastalığı riskini azaltabileceğini göstermektedir. Ancak, likopen seviyeleri ile inme riski arasında bir bağlantı görünmemektedir.
Büyümüş prostat (benign prostat hiperplazisi): Erken araştırmalar, likopen alımının prostat büyüme hızını yavaşlattığını ve bu durumu yaşayan kişilerde semptomları iyileştirdiğini göstermektedir. Ancak, başka araştırmalar, diyetle alınan likopenin büyümüş prostat geliştirme ile bağlantılı olmadığını ortaya koymuştur.
Meme kanseri: Likopenin meme kanseri riski üzerindeki etkisi hakkında yapılan araştırmalar tutarsızdır. Yüksek likopen kan seviyelerine sahip olmanın meme kanseri riskinin daha düşük olduğu yargısı desteklense de başka bulgular ne likopen alımı ne de likopen kan seviyelerinin meme kanseri riskiyle bağlantılı olmadığını göstermektedir.
Kalp hastalığı: Bazı araştırmalar, yüksek likopen seviyelerine sahip kadınların kalp hastalığı veya kalp krizi geliştirme riskinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Ancak diğer araştırmalar, kadınlarda likopen alımı ile kalp krizi veya inme riski arasında bir bağlantı bulamamıştır. Ayrıca, diyetle alınan likopenin, kalp hastalığı riski düşük olan erkeklerde kalp krizlerini önlemediği görünüyor.
Katarakt: Bir çalışmada, yüksek likopen kan seviyelerinin katarakt geliştirme riskinin daha düşük olduğu önerilmektedir. Ancak, bazı diğer çalışmalar, likopen alımı veya likopen kan seviyeleri ile katarakt geliştirme riski arasında bir bağlantı bulamamıştır.
Rahim ağzı kanseri: Likopenin rahim ağzı kanseri riski üzerindeki etkisi hakkında yapılan araştırmalar tutarsızdır. Yüksek likopen kan seviyeleri veya diyetle yüksek likopen alımının rahim ağzı kanseri riskinin daha düşük olduğu gösterilirken, diğer çalışmalar bu bağlantıyı bulmamıştır.
Kolorektal kanser: Likopenin kolorektal kanser riski üzerindeki etkisi üzerine yapılan araştırmalar tutarsızdır. Yüksek likopen alımı olan insanların, düşük alım yapanlara göre kolorektal kanser geliştirme olasılığının daha düşük olduğu bazı araştırmalarla belirtilse de, diğer araştırmalar likopen alımı ile kolorektal kanser riski arasında bir bağlantı bulamamıştır.
Diş eti iltihabı: Likopenin diş eti iltihabı üzerindeki etkileri hakkında yapılan araştırmalar tutarsızdır. Ağızdan likopen içeren belirli bir takviyenin (LycoRed, Jagsonpal Pharmaceuticals, Hindistan) 2 hafta boyunca alınmasının diş eti iltihabını azalttığı görülmüştür. Ancak, diğer likopen içeren ürünler fayda sağlamamıştır.
Beyin tümörü (giloma): Erken araştırmalar, likopenin 3 ay boyunca ağızdan alımının beyin tümörleri olan kişilerde radyo terapi ve kemoterapiye yanıtı iyileştirmediğini göstermektedir.
H. pylori enfeksiyonuna bağlı ülserler: Erken araştırmalar, likopenin antibiyotiklerle birlikte alınmasının H. pylori enfeksiyonunu tedaviye yardımcı olmadığını, yalnızca antibiyotik alımına kıyasla göstermektedir.
İnsan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonu: Daha yüksek likopen seviyelerine sahip kadınların, düşük likopen seviyelerine sahip olanlardan daha hızlı iyileştiği gözlemlenmiştir.
Yüksek kolesterol: Erken araştırmalar, belirli bir likopen takviyesi (LycoRed, Jagsonpal Pharmaceuticals, Hindistan) günlük olarak 6 ay boyunca alınmasının toplam kolesterol ve düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL veya 'kötü') kolesterolü düşürdüğünü ve yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL veya 'iyi') kolesterolü artırdığını göstermektedir. Ancak, başka kanıtlar, likopenin sağlıklı yetişkinlerde veya kalp hastalığı olanlarda kolesterol seviyelerini etkilemediğini öne sürmektedir.
Akciğer kanseri: Likopenin akciğer kanseri riski üzerindeki etkisi hakkında yapılan araştırmalar tutarsızdır. Düşük likopen alımının akciğer kanseri riskinin artışı ile bağlantılı olduğu bazı araştırmalar mevcuttur. Ancak, diğer araştırmalar diyetle alınan likopen veya likopen kan seviyeleri ile akciğer kanseri riski arasında bir bağlantı bulamamıştır.
Erkekleri kısırlık sorunları: Erken araştırmalar, likopenin 3 ay boyunca ağızdan alınmasının bazı erkeklerde bilinmeyen nedenlerle kısırlık sorunlarının sperm kalitesini artırdığını göstermektedir.
Menopoz semptomları: Erken araştırmalar, likopen, kalsiyum, D3 vitamini, astaksantin ve narenciye bioflavonoidleri içeren belirli bir ürünün (Cor. Con. International, Parma, İtalya) 8 hafta boyunca günlük alımının sıcak basmaları, eklem ağrıları, anksiyete ve depresyon dahil menopoz semptomlarını azalttığı sonucuna varmıştır.
Ağızda beyaz ön kanseröz lezyonlar (oral lökoplaki): Erken araştırmalar, belirli bir likopen takviyesinin (LycoRed, Jagsonpal Pharmaceuticals, Hindistan) günde iki kez ağızdan alınmasının ağızdaki beyaz ön kanseröz lezyonları iyileştirdiğini göstermektedir.
Yumurtalık kanseri: Likopenin yumurtalık kanseri riski üzerindeki etkileri hakkında tutarsız kanıtlar mevcuttur. Likopen içeren bir diyetin, genç (premenopozal) kadınlarda yumurtalık kanserini önlemeye yardımcı olduğu önerilmektedir. Ancak, diğer araştırmalar, yumurtalık kanseri geliştirme riskinin likopen kan seviyeleri veya diyetle likopen alımıyla bağlantılı olmadığını göstermektedir.
Pankreas kanseri: Erken araştırmalar, domates ağırlıklı yüksek likopen diyetinin pankreas kanseri geliştirme riskini azalttığını göstermektedir.
Polimorfik ışık döküntüsü (PMLE): Erken araştırmalar, likopen ve diğer bileşenleri içeren kombine bir ürünün (Inneov Sun Sensitivity, Laoratoires Inneov, Asnieres sur Seine, Fransa) PMLE olan kişilerde ışığa karşı cilt reaksiyonlarını azaltabileceğini göstermektedir.
Hamilelikte yüksek tansiyon: Likopenin hamilelikte yüksek tansiyonun önlenmesindeki etkisi belirsizdir. Bazı araştırmalar, belirli bir likopen takviyesinin (LycoRed, Jagsonpal Pharmaceuticals, Hindistan) hamileliğin 16-20. haftasında başlanarak doğuma kadar her gün 2 mg alınmasının kan basıncını düşürdüğünü ve ilişkili komplikasyonları azalttığını göstermektedir. Ancak diğer araştırmalar, likopenin hamilelikte kan basıncını etkilemediğini öne sürmektedir.
Prostat kanseri: Likopenin prostat kanserini önlemedeki veya tedavisindeki etkileri hakkında yapılan araştırmalar tutarsızdır. Diyette likopen alımının artırılmasının veya yüksek likopen kan seviyelerinin prostat kanseri riskinin daha düşük olduğu ile bağlantılı olabileceği belirtilirken, diğer araştırmalar likopen alımı veya kan seviyeleri ile prostat kanseri riski arasında bir bağlantı bulmamıştır. Ayrıca, prostatında ön kanseröz değişiklikler olan erkeklerde likopen takviyelerinin prostat kanserine ilerlemeyi geciktirebileceği veya önleyebileceği erken araştırmalar mevcuttur. Ancak diğer araştırmalarda, likopenin günde bir alımının bir yıl süreyle prostat kanserini tedavi etmede yardımcı olmadığı bulunmuştur.
Prostat şişmesi ve pelvik ağrı: Erken araştırmalar, likopen, selenyum ve saw palmetto içeren belirli bir kombinasyonun (Profluss, KonPharma, Roma, İtalya) 8 hafta boyunca alınmasının prostat şişmesi ve pelvik ağrısı olan erkeklerde ağrıyı azalttığını göstermektedir.
Böbrek kanseri (renal hücreli karsinom): Erken araştırmalar, diyetle alınan likopenin böbrek kanseri geliştirme riski ile bağlantılı olmadığını göstermektedir.
Güneş yanığı: Erken araştırmalar, likopenin ağızdan alınmasının, yalnızca diğer bileşenlerle birlikte alınsa bile güneş yanığından korunabileceğini önermektedir.
Diğer durumlar.

Bu bölümdeki bilgiler European Medicines Agency, National Center for Complementary and Integrative Health gibi resmi kaynaklar ve güncel akademik literatürden derlenmiş olup, doktor editörlüğünde düzenlenmiştir. Tıbbi bilgiler sürekli güncellenmekte ve değişmektedir. Bu nedenle burada verilen bilgiler kesin doğrulukta olmayabilir.

Yan Etkiler

Lycopene, uygun miktarlarda ağızdan alındığında OLASILIKLA GÜVENLİDİR. Günde 120 mg'a kadar likopen içeren takviyelerin, bir yıla kadar güvenli bir şekilde kullanıldığı görülmüştür.
Uyarılar:
Hamilelik ve emzirme: Lycopene, hamilelik ve emzirme sırasında gıdalarda yaygın olarak bulunan miktarlarda alındığında OLASILIKLA GÜVENLİDİR. Ancak, hamilelik sırasında takviye olarak alındığında olası bir risk taşıyabilir. Hamileliğin 12-20. haftaları arasında günlük 2 mg likopen takviyesi kullanmak, erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek oranını artırabilir. Ancak, aynı takviyeyi alan başka bir çalışmada bu sorunlar gözlemlenmemiştir.
Emzirme sırasında likopen takviyelerinin güvenliği hakkında yeterli bilgi yoktur. Hamile veya emziriyorsanız, gıdalarda yaygın olarak bulunan miktarlardan fazla likopen kullanmaktan kaçının.
Ameliyat: Lycopene, kan pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Ameliyat sırasında ve sonrasında kanama riskini artırabilir. Planlı bir ameliyattan en az 2 hafta önce likopen takviyelerini almayı bırakın.

Dozaj Bilgileri

Aşağıda, bilimsel araştırmalarda incelenen dozajlar bulunmaktadır:
BÜYÜKLER için yüksek tansiyon için: 6-8 hafta boyunca, domates özünden (LycoMato, LycoRed Corporation, Orange, NJ) günde 15 mg likopen kullanımı önerilmektedir.
Günlük likopen alımı için önerilen miktar belirlenmemiştir çünkü yeterince araştırma yoktur.

Etkileşimler

Kan pıhtılaşmasını yavaşlatan ilaçlar (Antikoagülan / Antiplatelet ilaçlar): Orta derecede. Lycopene, kan pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Lycopenin, pıhtılaşmayı yavaşlatan ilaçlarla birlikte alınması, morarma ve kanama riskini artırabilir. Pıhtılaşmayı yavaşlatan bazı ilaçlar arasında aspirin, klopidogrel (Plavix), dalteparin (Fragmin), enoksaparin (Lovenox), heparin, indometasin (Indocin), tiklopidin (Ticlid), warfarin (Coumadin) ve diğerleri bulunmaktadır.